فهرست مطالب
باجافزار، نوعی بدافزار است که با رمزگذاری اطلاعات قربانی، دسترسی به آنها را مسدود کرده و در ازای بازگرداندن دسترسی، درخواست وجه (باج) میکند. این تهدید سایبری رو به رشد، میتواند افراد، سازمانها و حتی دولتها را هدف قرار دهد و خسارات مالی و عملیاتی قابل توجهی به بار آورد. حملات باجافزار معمولاً از طریق ایمیلهای فیشینگ، دانلودهای آلوده یا سوءاستفاده از آسیبپذیریهای امنیتی سیستمها آغاز میشوند و به سرعت در شبکه قربانی گسترش مییابند.
باجافزار نوعی بدافزار مخرب است که با رمزگذاری اطلاعات حیاتی کاربران یا سازمانها، دسترسی آنها را به دادههایشان مسدود کرده و در ازای بازگرداندن این دسترسی، درخواست باج میکند. این حملات سایبری، که به سرعت در حال گسترش هستند، میتوانند پیامدهای فاجعهباری از جمله از دست رفتن اطلاعات، اختلال در فعالیتهای روزمره و زیانهای مالی سنگین به همراه داشته باشند. هدف اصلی عاملان باجافزار، اخاذی از قربانیان با استفاده از ضعفهای امنیتی و ناآگاهی کاربران است.
در مواجهه با تهدید باجافزار، پیشگیری از اهمیت بالایی برخوردار است. آگاهی از روشهای انتشار این بدافزار، مانند پیوستهای آلوده در ایمیلهای فیشینگ یا دانلود از وبسایتهای مشکوک، میتواند به کاربران در جلوگیری از آلودگی کمک کند. همچنین، پشتیبانگیری منظم از اطلاعات و استفاده از نرمافزارهای امنیتی بهروز، از جمله راهکارهای اساسی برای محافظت در برابر حملات باجافزار و کاهش اثرات مخرب آن به شمار میرود.
همچنین میتوانید برای محافظت از کسب و کار خود در برابر چنین تهدیداتی، میتوانید از خدمات امنیت شبکه شرکت انتقال اطلاعات آیریک استفاده کنید.
باج افزار شامل چیست؟
باجافزار نوعی بدافزار است که به شیوههای گوناگونی عمل میکند تا دسترسی قربانی به دادهها یا سیستمش را مسدود کرده و در ازای آزادسازی آنها، درخواست باج کند. این بدافزارها از تکنیکهای مختلفی بهره میبرند که میتوانند شامل موارد زیر باشند:
باجافزار رمزنگار (Encryptors)
این نوع باجافزار رایجترین و مخربترین نوع است. پس از نفوذ به سیستم، فایلهای قربانی را با استفاده از الگوریتمهای رمزنگاری قوی، غیرقابل دسترس میکند. سپس پیامی مبنی بر درخواست باج نمایش داده میشود و وعده داده میشود که در صورت پرداخت، کلید رمزگشایی ارائه خواهد شد.
هراسافزار (Scareware)
این نوع باجافزار با ایجاد ترس و اضطراب در کاربر، او را مجبور به انجام کاری میکند. برای مثال، پیامهایی جعلی مبنی بر آلوده شدن سیستم به ویروس یا وجود محتوای غیرقانونی نمایش داده میشود و از کاربر خواسته میشود برای رفع مشکل، نرمافزاری را خریداری یا مبلغی را پرداخت کند. این باجافزار لزوماً اطلاعات را رمزنگاری نمیکند، بلکه با فریب، از کاربر اخاذی میکند.
درخواست خدمات پشتیبانی و امنیت شبکه
حمله باج افزار چگونه کار می کند؟
باجافزار نوعی حمله سایبری پیچیده است که با هدف اخاذی مالی، دسترسی قربانی به دادهها یا سیستمش را سلب میکند. این حملات معمولاً طی چند مرحله صورت میگیرند که هر مرحله برای موفقیت آمیز بودن نفوذ و دستیابی به هدف نهایی، یعنی دریافت باج، طراحی شده است. درک نحوه عملکرد باجافزار برای دفاع مؤثر در برابر آن ضروری است.
در مرحله اول، مهاجمان تلاش میکنند تا به سیستم یا شبکه مورد نظر نفوذ کنند. این نفوذ میتواند از طریق روشهای مختلفی مانند ایمیلهای فیشینگ حاوی پیوستهای مخرب، بهرهبرداری از آسیبپذیریهای نرمافزاری در سیستمها یا شبکهها، یا حتی از طریق پروتکل دسکتاپ از راه دور (RDP) که بهدرستی ایمنسازی نشده است، صورت گیرد. پس از نفوذ اولیه، بدافزار باجافزار به سیستم قربانی دانلود و نصب میشود.
مرحله بعدی شامل اجرای بدافزار و گسترش آن در شبکه است. پس از فعال شدن، باجافزار شروع به اسکن سیستم یا شبکه برای یافتن فایلهای قابل رمزگذاری میکند. این فایلها معمولاً شامل اسناد، تصاویر، پایگاههای داده و سایر اطلاعات حیاتی هستند. سپس، با استفاده از الگوریتمهای رمزنگاری قوی، این فایلها رمزگذاری میشوند و دسترسی قربانی به آنها مسدود میگردد. در این مرحله، اغلب یک پیام باج شامل دستورالعملهای پرداخت و مهلت زمانی برای قربانی نمایش داده میشود.
مدیریت یا نحوه مقابله با باج افزار ؟
باجافزار یکی از جدیترین تهدیدات سایبری در دنیای امروز است که میتواند خسارات جبرانناپذیری به افراد و سازمانها وارد کند. مدیریت و مقابله مؤثر با حمله باجافزار نیازمند رویکردی چندوجهی است که شامل اقدامات پیشگیرانه، آمادگی برای پاسخ به حادثه و استراتژیهای بازیابی اطلاعات میشود. هدف اصلی، به حداقل رساندن تأثیر حمله و بازیابی سریع عملیات است.
قبل از وقوع حمله باجافزار، تمرکز بر پیشگیری از اهمیت بالایی برخوردار است. این اقدامات شامل پشتیبانگیری منظم و خارج از دسترس از تمام دادههای حیاتی میشود، بهطوری که حتی در صورت آلودگی، بتوان اطلاعات را بازیابی کرد. همچنین، بهروز نگه داشتن سیستمعاملها و نرمافزارها برای رفع آسیبپذیریهای امنیتی، استفاده از راهکارهای امنیتی قوی مانند آنتیویروسها و فایروالها، و آموزش کاربران در مورد خطرات فیشینگ و مهندسی اجتماعی، از جمله راهکارهای اساسی برای کاهش ریسک آلودگی باجافزار هستند.
در صورت وقوع حمله باجافزار، سرعت عمل در مدیریت حادثه حیاتی است. اولین گام، جداسازی سیستمهای آلوده از شبکه برای جلوگیری از گسترش باجافزار به سایر دستگاهها است. این کار میتواند شامل قطع اتصال شبکه یا خاموش کردن سیستمهای آلوده باشد. در مرحله بعد، باید با دقت به بررسی و شناسایی منشأ و گستردگی حمله پرداخت. استفاده از ابزارهای تخصصی forensics و همکاری با کارشناسان امنیت سایبری میتواند در این زمینه کمککننده باشد.
پس از مهار حمله باجافزار، مرحله بازیابی آغاز میشود. این مرحله شامل پاکسازی کامل سیستمهای آلوده، بازیابی اطلاعات از طریق پشتیبانگیریهای سالم، و تقویت اقدامات امنیتی برای جلوگیری از حملات آتی است. بررسی دقیق علت ریشهای حمله و اجرای اصلاحات لازم برای رفع نقاط ضعف امنیتی کشف شده، از اهمیت بالایی برخوردار است.
روشهای نفوذ باج افزارها
روشهای نفوذ باجافزارها بسیار متنوع و هوشمندانه هستند و به طور مداوم توسط مهاجمان سایبری بهروزرسانی میشوند تا از مکانیزمهای دفاعی عبور کنند. در ادامه به برخی از رایجترین روشهای نفوذ باجافزار اشاره میشود:
ایمیلهای فیشینگ (Phishing Emails)
یکی از متداولترین روشها، ارسال ایمیلهای فریبنده است که حاوی لینکهای مخرب یا پیوستهای آلوده هستند. این ایمیلها ممکن است به نظر برسند که از یک منبع قابل اعتماد (مانند بانک، شرکت پست، یا همکار) ارسال شدهاند و کاربر را ترغیب به کلیک کردن روی لینک یا باز کردن فایل میکنند.
سوءاستفاده از آسیبپذیریهای نرمافزاری (Software Vulnerabilities)
باجافزارها میتوانند از ضعفهای امنیتی موجود در سیستمعاملها، برنامههای کاربردی (مانند مرورگرها، فلش پلیر، جاوا) یا حتی سختافزارها بهرهبرداری کنند. مهاجمان با شناسایی این آسیبپذیریها، کدهای مخرب را به سیستم تزریق میکنند تا باجافزار بدون نیاز به تعامل کاربر نصب شود.
پروتکل دسکتاپ از راه دور (Remote Desktop Protocol - RDP)
اگر پورتهای RDP بهدرستی ایمنسازی نشده باشند، مهاجمان میتوانند با حملات جستجوی فراگیر (Brute-force) یا با استفاده از اعتبارنامههای سرقت شده، به سیستم دسترسی پیدا کنند. پس از ورود، آنها میتوانند باجافزار را به صورت دستی یا از طریق اسکریپت نصب و اجرا کنند.
دانلودهای ناخواسته (Drive-by Downloads)
این روش زمانی اتفاق میافتد که کاربر به یک وبسایت آلوده مراجعه میکند و بدافزار به صورت خودکار و بدون اطلاع یا تأیید کاربر، روی سیستم او دانلود و اجرا میشود. این وبسایتها ممکن است از طریق تبلیغات مخرب (Malvertising) یا با سوءاستفاده از آسیبپذیریهای مرورگر، کاربران را آلوده کنند.
حافظههای جانبی آلوده (Infected Removable Media)
اتصال حافظههای USB یا سایر دستگاههای ذخیرهسازی آلوده به سیستم، میتواند راهی برای انتقال باجافزار باشد. این روش بیشتر در سازمانهایی که کنترل دقیقی بر استفاده از دستگاههای جانبی ندارند، مشاهده میشود.
نرمافزارهای کرکشده یا غیرقانونی (Cracked/Pirated Software)
نصب نرمافزارهای غیرقانونی یا کرکشده از منابع نامعتبر، ریسک بالایی برای آلودگی به باجافزار به همراه دارد، زیرا این نرمافزارها اغلب حاوی کدهای مخرب هستند.
حملات زنجیره تأمین (Supply Chain Attacks)
در این نوع حملات، مهاجمان به یک ارائهدهنده نرمافزار یا سرویس نفوذ میکنند و سپس باجافزار را در بهروزرسانیهای نرمافزاری قانونی یا محصولات آنها جاسازی میکنند. به این ترتیب، کاربران نهایی با بهروزرسانیهای معمولی، به باجافزار آلوده میشوند.
این روشهای نفوذ نشان میدهند که باجافزارها از کانالهای متعددی برای دستیابی به سیستم قربانی استفاده میکنند. از فریب کاربران از طریق ایمیلهای فیشینگ و وبسایتهای مخرب گرفته تا بهرهبرداری از ضعفهای امنیتی و پروتکلهای دسترسی از راه دور، مهاجمان همواره به دنبال فرصتی برای ورود به شبکه و سیستمها هستند. درک این روشها و آگاهی از آنها، گام اول در ایجاد یک دفاع قوی و مؤثر در برابر تهدیدات باجافزار محسوب میشود. از این رو، آموزش مداوم کاربران، بهروزرسانیهای امنیتی، استفاده از نرمافزارهای اورجینال و راهکارهای جامع امنیتی، برای کاهش ریسک آلودگی به این بدافزار حیاتی است.
تلفن تماس جهت دریافت خدمات پشتیبانی از کارشناسان شبکه آیریک
021-91009908
روش های جلوگیری از باج افزار
جلوگیری از حملات باجافزار نیازمند یک استراتژی جامع و چند لایه است. با توجه به تکامل مداوم روشهای حمله، ترکیبی از اقدامات فنی و آگاهی کاربران میتواند به شکل چشمگیری ریسک آلودگی را کاهش دهد. در ادامه، یک چک لیست جامع برای مقابله با باجافزار ارائه میشود:
1. پشتیبانگیری منظم و ایمن از اطلاعات (Backups):
قانون 3-2-1 را رعایت کنید: حداقل سه نسخه از اطلاعات خود را داشته باشید، روی دو نوع رسانه ذخیرهسازی متفاوت (مثلاً هارد دیسک محلی و فضای ابری)، و یک نسخه را به صورت آفلاین یا خارج از سایت نگهداری کنید.
پشتیبانگیری آفلاین: اطمینان حاصل کنید که نسخههای پشتیبان حیاتی، پس از اتمام فرآیند پشتیبانگیری، از شبکه جدا میشوند تا در صورت حمله باجافزار، آلوده نشوند.
اعتبارسنجی پشتیبانها: به طور منظم، سلامت و قابلیت بازیابی نسخههای پشتیبان را بررسی کنید تا از کارکرد صحیح آنها اطمینان حاصل شود.
2. بهروزرسانی و وصله کردن سیستمها (Updates & Patching):
سیستمعامل و نرمافزارها: همیشه سیستمعامل، مرورگرها، آنتیویروس و تمام نرمافزارهای کاربردی را به آخرین نسخه بهروز نگه دارید تا آسیبپذیریهای شناختهشده برطرف شوند.
فعال کردن بهروزرسانی خودکار: در صورت امکان، بهروزرسانی خودکار را برای نرمافزارهای مهم فعال کنید.
3. نصب و پیکربندی راهکارهای امنیتی:
آنتیویروس و ضد بدافزار قوی: از نرمافزارهای آنتیویروس و ضد بدافزار معتبر با قابلیت محافظت در زمان واقعی (Real-time Protection) استفاده کنید و اطمینان حاصل کنید که همیشه بهروز هستند.
فایروال (Firewall): فایروال سیستم عامل و فایروال شبکه را فعال نگه دارید و آن را به گونهای پیکربندی کنید که ترافیک مشکوک را مسدود کند.
سیستم تشخیص و پیشگیری از نفوذ (IDS/IPS): برای شبکههای سازمانی، استقرار IDS/IPS میتواند به شناسایی و جلوگیری از فعالیتهای مشکوک کمک کند.
امنیت نقطه پایانی (Endpoint Security): از راهکارهای پیشرفته امنیت نقطه پایانی که قابلیتهای تشخیص رفتاری و هوش مصنوعی دارند، استفاده کنید.
4. آموزش و آگاهی کاربران (User Education & Awareness):
فیشینگ و مهندسی اجتماعی: کاربران را در مورد خطرات ایمیلهای فیشینگ، لینکهای مشکوک، پیوستهای ناشناس و تکنیکهای مهندسی اجتماعی آموزش دهید.
دانلود از منابع نامعتبر: به کاربران توصیه کنید که فقط نرمافزارها و فایلها را از منابع معتبر و قانونی دانلود و نصب کنند.
گزارشدهی: یک مکانیزم برای گزارشدهی فعالیتهای مشکوک به تیم IT یا امنیتی فراهم کنید.
5. مدیریت دسترسی و احراز هویت (Access Management & Authentication):
اصل کمترین امتیاز (Principle of Least Privilege): به کاربران فقط حداقل دسترسی لازم برای انجام وظایفشان را بدهید و از اعطای دسترسیهای مدیریتی غیرضروری خودداری کنید.
احراز هویت چند عاملی (Multi-Factor Authentication – MFA): MFA را برای تمامی حسابهای کاربری، به ویژه حسابهای مدیریتی و دسترسیهای از راه دور، فعال کنید.
رمزهای عبور قوی: سیاستهای رمز عبور قوی را اعمال کنید و استفاده از رمزهای عبور پیچیده و منحصربهفرد را ترویج دهید.
6. امنیت شبکه (Network Security):
تقسیمبندی شبکه (Network Segmentation): شبکه را به بخشهای کوچکتر و ایزوله تقسیم کنید تا در صورت آلودگی یک بخش، باجافزار نتواند به راحتی در کل شبکه گسترش یابد.
ایمنسازی RDP و دسترسی از راه دور: پورتهای RDP را محدود کنید، از VPN برای دسترسی از راه دور استفاده کنید، و احراز هویت قوی (مانند MFA) را برای آن اعمال کنید.
غیرفعال کردن پروتکلهای غیرضروری: پروتکلها و سرویسهای شبکهای که استفاده نمیشوند (مانند SMB v1) را غیرفعال کنید.
6. امنیت شبکه (Network Security):
تقسیمبندی شبکه (Network Segmentation): شبکه را به بخشهای کوچکتر و ایزوله تقسیم کنید تا در صورت آلودگی یک بخش، باجافزار نتواند به راحتی در کل شبکه گسترش یابد.
ایمنسازی RDP و دسترسی از راه دور: پورتهای RDP را محدود کنید، از VPN برای دسترسی از راه دور استفاده کنید، و احراز هویت قوی (مانند MFA) را برای آن اعمال کنید.
غیرفعال کردن پروتکلهای غیرضروری: پروتکلها و سرویسهای شبکهای که استفاده نمیشوند (مانند SMB v1) را غیرفعال کنید.
با اجرای این چک لیست، افراد و سازمانها میتوانند به طور قابل توجهی آمادگی خود را در برابر حملات باجافزار افزایش داده و در صورت وقوع حادثه، قادر به مدیریت و بازیابی مؤثر باشند.
از کجا میفهمیم که به باج افزار آلوده شده ایم؟
تشخیص آلودگی به باجافزار میتواند در مراحل مختلفی صورت گیرد، از نشانههای اولیه و نامحسوس تا پیامهای صریح درخواست باج. آگاهی از این علائم برای واکنش سریع و کاهش آسیب احتمالی بسیار مهم است.
نشانههای اصلی آلودگی به باجافزار:
- پیام درخواست باج (Ransom Note): واضحترین و قطعیترین نشانه آلودگی، نمایش پیامی روی صفحه نمایش یا در یک فایل متنی (معمولاً در هر پوشهای که فایلهای رمزگذاری شده وجود دارند) است که اعلام میکند فایلهای شما رمزگذاری شدهاند و برای بازگرداندن آنها باید مبلغی را به عنوان باج پرداخت کنید. این پیامها معمولاً شامل دستورالعملهای پرداخت (غالباً با ارزهای دیجیتال) و یک مهلت زمانی هستند.
- عدم دسترسی به فایلها و تغییر پسوند فایلها: اگر به طور ناگهانی نمیتوانید فایلهای خود (اسناد، تصاویر، ویدئوها و غیره) را باز کنید و متوجه تغییر پسوند آنها به پسوندهای عجیب و غریب (مثلاً .encrypted, .locky, .wannacry, .aes256) میشوید، این یک نشانه قوی از حمله باجافزار است. حتی ممکن است آیکون فایلها نیز تغییر کرده باشند.
- قفل شدن صفحه نمایش (Screen Lockers): در برخی از انواع باجافزار، به جای رمزگذاری فایلها، کل صفحه نمایش سیستم شما قفل میشود و پیامی نمایش داده میشود که ادعا میکند سیستم شما به دلیل فعالیت غیرقانونی قفل شده و برای بازگشت دسترسی باید جریمهای بپردازید. این نوع باجافزار معمولاً کمتر رایج است اما همچنان وجود دارد.
- کندی ناگهانی و شدید سیستم: قبل از اینکه پیام باج نمایش داده شود، ممکن است متوجه کندی غیرعادی و ناگهانی سیستم خود شوید. این اتفاق به دلیل فرآیند رمزگذاری فایلها توسط باجافزار است که منابع زیادی از CPU و دیسک را مصرف میکند.
- فعالیت غیرعادی شبکه: در برخی موارد، باجافزارها برای ارتباط با سرورهای فرماندهی و کنترل (C2) خود یا گسترش در شبکه، ترافیک شبکه غیرمعمولی ایجاد میکنند. اگر متوجه افزایش ناگهانی ترافیک خروجی یا اتصالات مشکوک به آدرسهای ناشناس شدید، میتواند نشانهای از آلودگی باشد.
- ظاهر شدن فایلهای جدید و ناآشنا: گاهی اوقات، باجافزار ممکن است فایلهای جدیدی با نامهای عجیب و غریب در پوشههای مختلف ایجاد کند. این فایلها ممکن است خود باجافزار یا فایلهای مرتبط با فرآیند رمزگذاری باشند.
- غیرفعال شدن یا حذف برنامههای امنیتی: یکی از اولین کارهایی که باجافزار پس از نفوذ انجام میدهد، تلاش برای غیرفعال کردن یا حذف نرمافزارهای امنیتی مانند آنتیویروسها و فایروالها است تا مانعی بر سر راه فعالیت خود نداشته باشد. اگر آنتیویروس شما به طور ناگهانی از کار افتاده یا حذف شده است، باید مشکوک شوید.
- هشدارهای امنیتی مکرر و غیرعادی: ممکن است سیستم شما شروع به نمایش هشدارهای امنیتی متعدد و غیرعادی از سوی آنتیویروس یا فایروال (قبل از اینکه توسط باجافزار غیرفعال شوند) کند که نشاندهنده فعالیتهای مشکوک یا تلاش برای نفوذ است.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، باید بلافاصله سیستم آلوده را از شبکه جدا کنید (کشیدن کابل اترنت یا قطع Wi-Fi) تا از گسترش احتمالی باجافزار جلوگیری شود و سپس به بررسی و اقدامات لازم بپردازید.
تلفن تماس جهت دریافت خدمات پشتیبانی از کارشناسان شبکه آیریک
021-91009908